تأثیر مقدار سورفکتانت با اضافه کردن مقادیر مختلفی از CTAB ، در محدوده یmL 7-1 برای g1/0 نانو ذرات مودر مطالعه قرار گرفت. همان‌طور که در شکل (4-4) مشاهده می‌شود در مقادیر کم CTAB بازده‌ی استخراج کم بوده و با اضافه کردن mL 5 CTAB بازده استخراج پنتوپرازول به طور قابل ملاحظه‌ای افزایش یافته است.
مولکول‌های CTAB برای تشکیل پوششی تک لایه از طریق جاذبه‌ی کولمبیک روی سطحی با بار مخالف از نانو ذرات جذب می‌شوند. (همه‌ی CTAB روی سطحی از نانو ذرات جذب می‌شود)
در ناحیه‌ی همی مایسل ترکیب شده: در این ناحیه با افزایش مقدار CTAB اضافه شده به محلول، مقدار CTAB جذب شده بر روی نانو ذرات به تدریج افزایش می‌یابد که به واسطه‌ی برهمکنش‌های هیدروفوبیک منجر به شکل گیری ادمایسل‌ها می‌شود.
زمانی‌که مقدار CTAB اضافه شده به ماکزیمم مقدار برسد، سطحی از نانو ذرات با CTAB اشباع می‌شوند و مایسل ها در محلول شروع به شکل‌گیری می‌کنند. در ادامه زمانی‌که مقدار CTAB افزایش یابد ناحیه‌ای تشکیل می‌شود که اصطلاحاً به این ناحیه ادمایسل گقته می‌شود.
اگرچه مقدار اضافی CTAB (بالاتر از غلظت بحرانی تشکیل مایسل (CMC) منجر به تشکیل مایسل‌ها در محلول شاهد می‌شود و این امر می‌تواند منجر به از دست دادن برخی از آنالیت‌های استخراج شده توسط این مایسل‌ها شود، که نمی‌توانند در مرحله ی جداسازی مغناطیسی جمع آوری شوند. و مایسل ها باعث می‌شوند که پنتوپرازول دوباره درون محلول توزیع شود. بنابراین مقدار mL.5 به عنوان مقدار بهینه انتخاب شد.
4-2-3 بررسی زمان استخراج
نتایج تاثیر زمان استخراج برای داروی پنتوپرازول در جدول (4-4) ارئه شده است . پروفایل زمان استخراج در محدوده‌ی 15-5/0 دقیقه بررسی شد.
جدول (4-4) اثر زمان استخراج
زمان استخراج
(دقیقه)
جذب
5/0
1496/0
1
1543/0
2
1809/0
3
1953/0
5
2131/0
7
2885/0
10
2863/0
12
2851/0
15
2746/0
نمودار (4-4): تغییرات جذب محلول دارو بر حسب زمان استخراج: غلظت دارو µgmL-11، حجم محلول mL50 ،10=pH، (مقدارCTAB 2/0% w/v )mL5، مقدار جاذب g1/0، مقدار حلال mL5 متانول، زمان واجذبی min10.
مساحت سطح بالای نانو ذرات مغناطیسی همراه با توزیع همگن نانو جاذب در سراسر نمونه و طول مسیر نفوذ کوتاه نانو ذرات، می‌تواند از دلایل ممکن برای دستیابی به چنین فرایند استخراج سریعی باشد. این یک مزیت فوق العاده نسبت به استخراج فاز جامد مرسوم و قدیمی و دیگر تکنیک‌های میکرو استخراج می‌باشد که معمولاً نیاز به بیش از 60-30 دقیقه زمان برای رسیدن به تعادل دارند. چون فرآیند برای تکمیل نیاز به زمان دارد لذا مدتی زمان می‌خواهد تا دارو به صورت کمی بر روی جاذب تثبیت گردد. بعد از این بیشینه جذب، میزان جذب کاهش می‌یابد. این امر بواسطه‌ی افزایش مدت زمان تماس و امکان برگشت دارو از روی سطح به توده‌ی محلول می‌باشد. بنابراین 7 دقیقه زمان استخراج برای ارزیابی‌های بعدی انتخاب شد [13].
4-2-4 بررسی اثر مقدار نانو ذرات
نتایج بررسی تأثیر مقدار جاذب برای داروی پنتوپرازول در جدول (4-5) ارائه شده است.
جاذب‌های نانو ذره در مقایسه با جاذب های معمولی (جاذب هایی در اندازه ی میکرو) مساحت سطح بالاتری دارند. بنابراین با مقادیر کم از جاذب‌های نانو ذره می‌توان نتایج مطلوبی را به‌دست آورد. در مقادیر کمتر جاذب، میزان مکان‌های جذب مورد نیاز برای دارو کم می‌باشد [13،12].
تأثیر مقدار نانو ذرات مغناطیسی با اضافه کردن مقادیر مختلفی از در محدوده‌ی g15/0-05/0 برای mL5 CTAB مورد مطالعه قرار گرفت. همان‌طور که در نمودار (4-5) مشاهده ی شود، مقدار g07/0 به عنوان مقدار بهینه انتخاب شد.
جدول (4-5) اثر مقدار جاذب
مقدار جاذب
(g)
جذب
05/0
1945/0
07/0
3005/0
09/0
2987/0
1/0
2902/0
12/0
2875/0
15/0
2754/0
نمودار (4-5): تغییرات جذب محلول دارو بر حسب مقدار جاذب: غلظت دارو µgmL-11، حجم محلول mL50 ،10=pH، مقدارCTAB 2/0% w/v 5ml ، زمان تماس min7، مقدار حلال mL5 متانول، زمان واجذبی min10.
4-2-5 بررسی نوع حلال
دارو باید با کمک یک حلال از سطح نانو ذرات واجذب شود. در مراجع ذکر شده که حلال‌های آلی به‌راحتی می‌توانند ساختار همی مایسل‌های تشکیل شده بر سطح نانو ذرات، را تخریب کنند. بنابراین آنالیت از سطح نانو ذرات حذف می‌شود. درنتیجه برای واجذب آنالیت‌ها می توان از این حلال‌های آلی استفاده کرد. داروی پنتوپرازول به صورت آزادانه در آب، متانول و اتانول حل می‌شود و در اتر غیر محلول است [1].
واجذبی پنتوپرازول از نانو ذره ی اصلاح شده با CTAB ، با استفاده از حلال‌های متانول، اتانول و استونیتریل مورد بررسی قرار گرفت. نتایج بررسی تأثیر حلال واجذبی برای داروی پنتوپرازول در جدول (4-6)ارائه شده است.
جدول (4-6) اثر نوع حلال واجذبی
نوع حلال
جذب
استونیتریل
متانول
اتانول
2172/0
3075/0
2687/0
نمودار (4-6): تغییرات جذب محلول دارو بر حسب نوع حلال واجذبی: غلظت دارو µgmL-11، 10=pH، مقدار CTAB (0/2% w/v) mL5، مقدار جاذب g07/0، زمان تماس min7، مقدار حلال mL5، زمان واجذبی min10.
بدلیل بالا بودن سیگنال جذبی با استفاده از متانول به عنوان حلال واجذب نتایج حاصل از نمودار بالا نشان از واجذبی خوب حلال متانول در مقابل دو نوع حلال دیگر یعنی اتانول و استونیتریل را دارد. در نتیجه واجذبی آنالیت توسط متانول صورت گرفت.
4-2-6 بررسی حجم حلال
نتایج بررسی تأثیر حجم حلال برای داروی پنتوپرازول در جدول (4-7) ارائه شده است.
جدول (4-7) اثر حجم حلال
حجم حلال (mL)
جذب
1
8073/0
2
6791/0
3
4438/0
4
3363/0
5
3265/0
6
2583/0
7
1685/0
8
1271/0
در این مرحله حجم‌های متفاوتی mL 8-1 از متانول به نانو ذرات اضافه شد. در حجم mL 1 از متانول دارو به صورت کمی از سطح نانو ذرات خارج می‌شود. بنابراین حجم mL 1 از متانول به عنوان حجم بهینه انتخاب شد.
نمودار (4-7): تغییرات جذب محلول دارو بر حسب حجم حلال: غلظت دارو µgmL-11، حجم محلول mL50
10=pH، مقدار CTAB (0/2% w/v) mL5، مقدار جاذب g07/0،زمان تماس min7، زمان واجذبی min10
4-2-7 بررسی زمان واجذبی
نتایج بررسی تأثیر زمان واجذبی برای داروی پنتوپرازول در جدول (4-8)ارائه شده است. نمودار(4-8) تغیرات جذب دارو را بر حسب زمان واجذبی نشان می دهد.
جدول (4-8) اثر زمان واجذبی
زمان واجذبی
(دقیقه)
جذب
5/0
4047/0
1
5917/0
2
8197/0
3
7872/0
5
7719/0
7
7579/0
10
7423/0
12
4721/0
15
4402/0
نمودار (4-8): تغییرات جذب محلول دارو بر حسب زمان واجذبی: غلظت دارو µgmL-11، حجم محلول mL50 ،10=pH، مقدار CTAB (0/2% w/v) mL5، مقدار جاذب g07/0،زمان تماس min7، مقدار حلال mL5 متانول.
برای رسیدن به شرایط واجذبی مؤثر، زمان واجذبی در محدوده‌ی 15-5/0 دقیقه مورد بررسی قرار گرفت. در زمان‌های کمتر از 2 دقیقه میزان واجذب مناسب نمی‌باشد چون تماس حلال شوینده با جاذب و ماده به سطح بهینه نرسیده است، و در زمان‌های بالاتر از زمان بهینه تفاوت چندانی در سیگنال جذبی مشاهده شده وجود ندارد. در نتیجه مدت زمان 2 دقیقه برای واجذبی کامل، کافی است.
4-2-8 بررسی حجم محلول نمونه
نتایج بررسی حجم محلول نمونه در جدول (4-9) ارائه شده است.
اثر حجم نمونه بر روی پیش تغلیظ نمونه زمانی که مقدار آنالیت، نانو ذرات و CTABثابت است در نمودار 4-9 نشان داده شده است. راندمان استخراج تا حجم mL100 ثابت باقی می‌ماند و در مقادیر بالاتر، راندمان کاهش می‌یابد. حجم بیشتر نمونه منجر به از دست رفتن آنالیت از سطح جاذب می‌شود. با توجه به ثابت بودن سیگنال جذبی تا حجم 100 میلی لیتر نمونه و کاهش میزان جذب اندازه‌گیری شده در حجم‌های بالاتر از 100 میلی لیتر می توان نتیجه گرفت که حداکثر حجم محلول نمونه با مقدار ثابتی از دارو 100 میلی لیتر می‌باشد و با توجه به حجم mL1 حلال شوینده به کار رفته فاکتور پیش تغلیظ 100 (mL1/mL100) به‌دست می‌آید.
جدول (4-9) اثر حجم محلول
حجم محلول
(mL)
جذب
50
8319/0
100
8268/0
200
4310/0
400
2310/0
نمودار (4-9): تغییرات جذب محلول دارو بر حسب حجم محلول: غلظت دارو µgmL-11، 10=pH، مقدار CTAB (0/2% w/v) mL5، مقدار جاذب g07/0، زمان تماس min7، مقدار حلال mL1 متانول، زمان واجذبی min2.
4-3 شرایط بهینه استخراج داروی پنتوپرازول
:pH10
مقدار محلول (w/v) 2/0% CTAB : mL 5
زمان استخراج: 7 دقیقه
زمان واجذبی: 2 دقیقه
نوع حلال: متانول
مقدار حلال: mL 1
مقدار جاذب: g 07/0
حجم محلول: mL 100
شکل (4-1) جذب محلول ppm 1دارو پنتوپرازول بعد از بهینه سازی
4-4 محاسبات ارقام شایستگی
نتایج منحنی کالیبراسیون نشان می‌دهد که منحنی در محدوده نgmL-12/1-1/0 خطی است. چند پارامتر نظیر شیب خط، ضریب همبستگی، حد تشخیص (LOD48) حد اندازه‌گیری کمی (49LOQ)، انحراف استاندارد نسبی (RSD) فاکتور تغلیظ (PF50) و درصد بازیابی برای استخراج داروها از نمونه‌های حقیقی تحت شرایط بهینه بررسی و تعیین شدند
4-4-1 محاسبه شیب خط
اگر معادله خط y = axyb باشد، a شیب خط بوده و این در صورتی است که یک رابطه خطی بین غلظت آنالیت x و مقدار جذب اندازه گیری شده y وجود داشته باشد. با رسم نمودار تغییرات غلظت به میزان تغییرات جذب دارو خطی با شیب 7977/0 و عرض از مبدا 0569/0 + بدست آمد، که معادله آن به صورت زیر می باشد. در این معادله / A میزان جذب دارو در محلول و Ce غلظت دارو در محلول می‌‌باشد.
رابطه 4-1 0569/0+Ce7977/0 / A
4-4-2 محاسبه ضریب همبستگی م r2
ضریب همبستگی و میزان ارتباط بین دو متغیر با ض r2 مشخص می‌گردد، که مقادیر آن بین 1 تا 1 است. علامت مثبت نشان دهنده ارتباط مستقیم و علامت منفی نشان دهنده ارتباط معکوس بین دو متغیر است. اگر دو متغیر کاملاً مستقل از یکدیگر باشند، این مقدار صفر است. ولی اگر دو متغیر کاملاً به هم ارتباط داشته باشند، این مقدار برابر 1ه یا 1 است . برای این منحنی کالیبراسیون 9958/0 / 2r است که این عدد تقریباً به یک نزدیک است. عدد مذکور بیانگر این مطلب است که در محدوده µgmL-15/1- 1/0 رابطه میزان جذب با غلظت دارو خطی بوده و از قانون بیر-لامبرت پیروی می‌کند .
4-4-3 محاسبه حد تشخیص (LOD) و حد اندازه گیری کمی (LOQ)
از این پارامتر برای مقایسه روش‌ها استفاده می‌شود و بنا به تعریف ، کمترین غلظت قابل اندازه‌گیری با دستگاه مورد نظر است. رابطه‌ای که از حد تشخیص وجود دارد ، عبارت است از که در این رابطه مقدار ثابت K بین 2 تا 3 می تواند باشد K نسبت سیگنال به نویز است و مقدار آن را 2 یا 3 می گیرند یعنی غلظتی که بزرگی علامت آن حداقل 2 تا 3 برابر انحراف استاندارد استآ و رابطه‌ای که از اندازه گیری کمی وجود دارد ، عبارت است از که در این رابطه مقدار ثابت K 10 باشد Sb نشان دهنده انحراف استاندارد شاهد است و با استفاده از اندازه‌گیری جذب چند محلول شاهد که فاقد نمونه مورد اندازه‌گیری باشند، به‌دست می‌آید. m نیز شیب منحنی کالیبراسیون بوده است [86].
که در این رابطه:
تعداد اندازه‌گیری ها n
مقدار میانگین جذب بدست آمده از محلول های شاهد م
جذب هر محلول شاهد ج
012/0 LOD =
04/0LOQ =
LOD و LOQ بر حسب µgmL-1 می‌باشند